Wat is een aardbeienallergie?
Een aardbeienallergie is een reactie van het immuunsysteem op bepaalde eiwitten die in aardbeien voorkomen. Het is belangrijk op te merken dat niet alle reacties op aardbeien een echte allergie zijn. Soms is er sprake van een pseudo-allergie of een histamine-intolerantie, die vergelijkbare symptomen kan veroorzaken, maar een andere oorzaak heeft. Geschat wordt dat tot 10% van de kinderen een voedselallergie heeft, en aardbeien behoren tot de vruchten die relatief vaak reacties veroorzaken. In Nederland, waar aardbeien populair zijn, is het essentieel om de symptomen en oorzaken van een allergie te herkennen.
Verschil tussen een echte allergie en een pseudo-allergie (histamine-intolerantie)
Het cruciale onderscheid ligt in de immuunrespons. Bij een echte aardbeienallergie reageert het immuunsysteem door antilichamen (meestal IgE) aan te maken tegen de aardbeien-eiwitten. Deze antilichamen triggeren vervolgens de afgifte van histamine en andere chemicaliën, wat leidt tot de typische allergiesymptomen. Een onderzoek gepubliceerd in het Journal of Allergy and Clinical Immunology toonde aan dat IgE-gemedieerde voedselallergieën verantwoordelijk zijn voor de meest ernstige allergische reacties.
Bij een pseudo-allergie is er geen sprake van een dergelijke immuunrespons. Aardbeien bevatten van nature histamine en andere stoffen die de afgifte van histamine in het lichaam kunnen stimuleren. Mensen met een histamine-intolerantie hebben een verminderd vermogen om histamine af te breken, waardoor de histamine-spiegel in het lichaam stijgt en symptomen veroorzaakt. Het DAO-enzym (diamine-oxidase) speelt een cruciale rol in de afbraak van histamine. Een tekort aan dit enzym kan leiden tot een histamine-intolerantie. Een studie gepubliceerd in The American Journal of Clinical Nutrition wees uit dat een significant percentage van de bevolking kampt met een verminderde DAO-activiteit.
Concreet: Denk aan twee kinderen die na het eten van aardbeien uitslag krijgen. Bij het ene kind wordt een IgE-test gedaan die positief is voor aardbeien, wat wijst op een echte allergie. Bij het andere kind is de IgE-test negatief, maar vertoont het wel verbetering van de symptomen na een dieet met weinig histamine. Dit kan wijzen op een pseudo-allergie.
Symptomen van een aardbeienallergie
De symptomen van een allergische reactie op aardbeien kunnen variëren van mild tot ernstig. Ze kunnen optreden binnen enkele minuten tot een paar uur na het consumeren van aardbeien. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:
- Huiduitslag: Jeukende rode bultjes (netelroos), eczeem
- Mond- en keelproblemen: Jeuk, tintelingen, zwelling van de lippen, tong en keel
- Maag-darmklachten: Buikpijn, misselijkheid, braken, diarree
- Ademhalingsproblemen: Piepende ademhaling, kortademigheid, hoesten
- Anafylaxie: Een ernstige, potentieel levensbedreigende allergische reactie die zich kan uiten in ademhalingsproblemen, duizeligheid, bewustzijnsverlies en een plotselinge daling van de bloeddruk. Anafylaxie vereist onmiddellijke medische hulp. Volgens de Nederlandse Anafylaxis Stichting komt anafylaxie voor bij ongeveer 1 op de 2000 mensen.
Minder vaak voorkomende symptomen kunnen zijn:
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Duizeligheid
- Loopneus of verstopte neus
- Waterige ogen
Belangrijk: De ernst van de reactie kan variëren, zelfs bij dezelfde persoon bij verschillende gelegenheden. Bij de eerste reactie kan de reactie mild zijn, maar volgende blootstellingen kunnen leiden tot ernstigere reacties. Het is cruciaal om allergiesymptomen serieus te nemen en een arts te raadplegen voor een diagnose en behandelplan.
Oorzaken en risicofactoren
De precieze oorzaak van aardbeienallergie is niet volledig bekend, maar men gelooft dat het een combinatie is van genetische aanleg en omgevingsfactoren.
Genetische aanleg: Kinderen met een familiegeschiedenis van allergieën (zoals hooikoorts, astma, eczeem of andere voedselallergieën) hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een aardbeienallergie. Als beide ouders allergieën hebben, is de kans groter dat het kind ook een allergie ontwikkelt.
Kruisreacties: Mensen met een allergie voor berkenpollen of latex kunnen ook een allergische reactie op aardbeien ervaren als gevolg van kruisreactie. Dit komt doordat de eiwitten in aardbeien qua structuur lijken op de eiwitten in berkenpollen of latex. Dit fenomeen staat bekend als oraal allergiesyndroom (OAS). Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 50-75% van de volwassenen met berkenpollenallergie ook symptomen ervaren bij het eten van bepaalde rauwe vruchten en groenten.
Leeftijd: Voedselallergieën komen vaker voor bij jonge kinderen dan bij volwassenen. Dit komt doordat het immuunsysteem van kinderen nog in ontwikkeling is. Veel kinderen ontgroeien hun aardbeienallergie na verloop van tijd.
Omgevingsfactoren: Blootstelling aan allergenen op jonge leeftijd kan de ontwikkeling van allergieën beïnvloeden. Ook factoren zoals vroegtijdige introductie van vaste voeding en een gebrek aan blootstelling aan microben kunnen een rol spelen.
Diagnose van een aardbeienallergie
De diagnose van een aardbeienallergie wordt meestal gesteld door een allergoloog of arts. De volgende methoden kunnen worden gebruikt om een diagnose te stellen:
- Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek: De arts zal vragen stellen over uw symptomen, familiegeschiedenis en voedingsgewoonten.
- Huidpriktest: Een kleine hoeveelheid aardbeienextract wordt op de huid aangebracht, waarna de huid wordt geprikt. Als er een bultje (kwaddel) ontstaat, kan dit wijzen op een allergie. De huidpriktest heeft een hoge sensitiviteit, maar een positieve testuitslag betekent niet per se dat er sprake is van een klinisch relevante allergie.
- Bloedtest (IgE-test): Een bloedtest meet de hoeveelheid IgE-antilichamen die specifiek zijn voor aardbeien. Een verhoogde IgE-spiegel kan wijzen op een allergie. Evenals de huidpriktest heeft de IgE-test een beperkte voorspellende waarde.
- Voedselprovocatietest: Dit is de gouden standaard voor het diagnosticeren van voedselallergieën. Onder medisch toezicht wordt een kleine hoeveelheid aardbeien geconsumeerd. Als er symptomen optreden, wordt de diagnose bevestigd. De test wordt geleidelijk aan opgevoerd, tot een normale hoeveelheid aardbeien is gegeten of er klachten ontstaan. De voedselprovocatietest moet altijd onder toezicht van een arts plaatsvinden vanwege het risico op een ernstige allergische reactie.
Belangrijk: Zelfdiagnose is niet aan te raden. Een arts kan de resultaten van de tests interpreteren en een nauwkeurige diagnose stellen.
Behandeling en management
De beste manier om een aardbeienallergie te behandelen, is het vermijden van aardbeien en producten die aardbeien bevatten. Het is essentieel om etiketten zorgvuldig te lezen en te letten op verborgen bronnen van aardbeien.
Vermijden van aardbeien:
- Lees altijd de ingrediëntenlijst van voedingsmiddelen. Aardbeien kunnen voorkomen in jam, snoep, gebak, yoghurt, ijs en andere bewerkte producten.
- Wees voorzichtig in restaurants en vraag naar de ingrediënten van gerechten.
- Vermijd kruisbesmetting. Gebruik aparte snijplanken, messen en andere keukengerei voor aardbeien en andere voedingsmiddelen.
- Let op cosmetica en verzorgingsproducten die aardbeienextracten kunnen bevatten.
- Informeer vrienden, familie en collega’s over uw allergie.
Medicatie:
- Antihistaminica: Deze medicijnen kunnen helpen om milde symptomen zoals huiduitslag, jeuk en loopneus te verlichten. Ze blokkeren de werking van histamine, een stof die vrijkomt tijdens een allergische reactie.
- Corticosteroïden: Deze medicijnen kunnen worden gebruikt om ernstigere symptomen zoals zwelling en ademhalingsproblemen te verminderen. Ze werken ontstekingsremmend.
- Epinephrine (adrenaline): Dit is een injecteerbaar medicijn dat wordt gebruikt bij anafylaxie. Het kan levensreddend zijn. Mensen met een risico op anafylaxie moeten altijd een adrenaline-auto-injector (EpiPen) bij zich hebben en weten hoe ze deze moeten gebruiken. Volgens onderzoek van het RIVM heeft slechts een klein percentage van de mensen met een voorgeschreven EpiPen ook daadwerkelijk een plan van aanpak voor anafylaxie.
Immunotherapie:
- Hoewel niet algemeen beschikbaar voor aardbeien, wordt orale immunotherapie (OIT) voor sommige voedselallergieën (zoals pinda-allergie) onderzocht. Bij OIT wordt geleidelijk aan een steeds grotere hoeveelheid allergeen toegediend om het immuunsysteem te desensibiliseren. Het is een intensief proces dat onder medisch toezicht moet plaatsvinden. Er wordt momenteel onderzoek gedaan naar de veiligheid en effectiviteit van OIT voor aardbeienallergie.
Alternatieve behandelingen:
- Sommige mensen met een aardbeienallergie zoeken hun toevlucht tot alternatieve behandelingen, zoals acupunctuur, kruidengeneeskunde of homeopathie. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs dat deze behandelingen effectief zijn voor het behandelen van voedselallergieën. Het is belangrijk om met uw arts te overleggen voordat u alternatieve behandelingen probeert.
Persoonlijk verhaal: “Mijn zoontje kreeg op zijn tweede verjaardag een aardbeientaart. Binnen een half uur zat hij onder de rode vlekken en begon hij te hoesten. We wisten niet wat er aan de hand was, tot de arts een aardbeienallergie vaststelde. Sindsdien zijn we extra alert op wat hij eet en hebben we altijd een antihistaminicum bij de hand.”
Voedingsalternatieven voor aardbeien
Voor mensen met een aardbeienallergie zijn er gelukkig tal van heerlijke alternatieven beschikbaar. Afhankelijk van het gerecht kunnen andere soorten fruit prima de plaats van aardbeien innemen.
- Frambozen: Frambozen hebben een vergelijkbare textuur en zoetzure smaak als aardbeien. Ze zijn rijk aan antioxidanten en vitamine C.
- Blauwe bessen: Blauwe bessen zijn zoet en sappig, en ze zitten boordevol antioxidanten. Ze zijn een goede bron van vitamine K en mangaan.
- Bramen: Bramen hebben een intense smaak en een stevige textuur. Ze zijn rijk aan vezels en vitamine C.
- Kersen: Kersen zijn zoet en sappig, en ze bevatten antioxidanten en ontstekingsremmende stoffen.
- Rode bessen: Rode bessen hebben een frisse, zure smaak. Ze zijn rijk aan vitamine C en antioxidanten.
- Ander fruit: Afhankelijk van het gerecht kun je ook andere soorten fruit gebruiken, zoals mango, ananas, meloen of kiwi.
Let op: Controleer altijd de ingrediëntenlijst van bewerkte producten, zoals jam en vruchtenyoghurt, om er zeker van te zijn dat ze geen aardbeien bevatten.
Aardbeienallergie bij baby’s en kinderen
Aardbeienallergie komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Het immuunsysteem van kinderen is nog in ontwikkeling, waardoor ze gevoeliger zijn voor allergische reacties.
Symptomen bij baby’s: Bij baby’s kunnen de symptomen van een aardbeienallergie zich uiten in huiduitslag (eczeem), braken, diarree en onrust. In sommige gevallen kan er sprake zijn van een anafylactische reactie.
Introductie van aardbeien: Het is aan te raden om aardbeien pas na de leeftijd van zes maanden te introduceren. Begin met een kleine hoeveelheid gepureerde aardbeien en let op eventuele reacties. Introduceer nieuwe voedingsmiddelen één voor één, zodat je gemakkelijk kunt achterhalen welke voedingsmiddelen een reactie veroorzaken.
Borstvoeding: Borstvoeding kan een beschermend effect hebben tegen de ontwikkeling van allergieën. Als er een familiegeschiedenis van allergieën is, is het aan te raden om de baby minstens zes maanden uitsluitend borstvoeding te geven.
Behandeling: De behandeling van een aardbeienallergie bij kinderen is hetzelfde als bij volwassenen: het vermijden van aardbeien en het behandelen van de symptomen met medicatie. Bij een ernstige allergie kan een adrenaline-auto-injector (EpiPen) nodig zijn.
Belangrijk: Raadpleeg altijd een arts of allergoloog als u vermoedt dat uw kind een aardbeienallergie heeft.
Impact op de kwaliteit van leven
Een aardbeienallergie kan een aanzienlijke impact hebben op de kwaliteit van leven. Het vermijden van aardbeien kan beperkend zijn, vooral bij sociale gelegenheden en het uit eten gaan. Het constante risico op een allergische reactie kan leiden tot angst en stress.
Tips om de impact te verminderen:
- Wees goed geïnformeerd: Leer alles over uw allergie en hoe u deze kunt beheren.
- Lees etiketten zorgvuldig: Controleer altijd de ingrediëntenlijst van voedingsmiddelen.
- Communiceer: Informeer vrienden, familie, collega’s en restaurantpersoneel over uw allergie.
- Plan vooruit: Neem uw eigen snacks en maaltijden mee naar sociale gelegenheden.
- Draag een medisch alarm: Draag een medisch alarm waarop staat dat u een aardbeienallergie heeft.
- Zoek steun: Praat met andere mensen met een voedselallergie. Er zijn verschillende online en offline steungroepen beschikbaar.
- Werk samen met uw arts: Volg het behandelplan van uw arts en neem contact op als u vragen of zorgen heeft.
Een enquête onder mensen met voedselallergieën wees uit dat 78% van de respondenten zich zorgen maakt over het onbedoeld consumeren van het allergeen, en dat 56% sociale activiteiten vermijdt vanwege hun allergie.
Toekomstig onderzoek
Onderzoek naar voedselallergieën is een actief gebied. Wetenschappers werken aan nieuwe manieren om allergieën te voorkomen, diagnosticeren en behandelen.
Mogelijke toekomstige ontwikkelingen:
- Nieuwe diagnostische tests: Nauwkeurigere en snellere tests om voedselallergieën te diagnosticeren.
- Immunotherapie: Verbeterde vormen van immunotherapie om allergieën te desensibiliseren.
- Preventieve maatregelen: Strategieën om de ontwikkeling van allergieën te voorkomen, zoals vroege introductie van allergenen.
- Genetische therapie: Behandelingen die de genetische oorzaak van allergieën aanpakken.
- Biomarkers: Identificatie van biomarkers die de ernst van een allergie kunnen voorspellen.
Onderzoekers van de Universiteit Utrecht werken momenteel aan een nieuwe methode om voedselallergieën te diagnosticeren met behulp van nanotechnologie. Deze methode zou sneller en nauwkeuriger zijn dan de huidige tests.
FAQ
Wat is het verschil tussen een voedselintolerantie en een voedselallergie voor aardbeien?
Een voedselallergie is een reactie van het immuunsysteem, waarbij het lichaam antilichamen aanmaakt tegen een bepaald voedingsmiddel. Dit kan leiden tot diverse symptomen, variërend van huiduitslag tot anafylaxie. Een voedselintolerantie, daarentegen, is een reactie van het lichaam op een voedingsmiddel die niet door het immuunsysteem wordt veroorzaakt. Symptomen van een voedselintolerantie zijn vaak milder en beperken zich meestal tot maag-darmklachten. Bij een aardbeienintolerantie kan het lichaam bijvoorbeeld moeite hebben met het verwerken van bepaalde stoffen in aardbeien, wat kan leiden tot buikpijn of diarree. De behandeling van een intolerantie verschilt ook van een allergie; vaak kan men kleine hoeveelheden van het betreffende voedingsmiddel verdragen.
Hoe kan ik er zeker van zijn dat een product geen aardbeien bevat?
Het is cruciaal om de ingrediëntenlijst van alle voedingsmiddelen zorgvuldig te lezen. Aardbeien kunnen onder verschillende namen voorkomen, zoals “aardbeienaroma”, “aardbeienpuree”, of “natuurlijke aroma’s”. Wees extra voorzichtig met producten zoals jam, yoghurt, ijs, gebak en snoep, aangezien deze vaak aardbeien bevatten. In restaurants is het verstandig om te vragen naar de ingrediënten van gerechten en aan te geven dat u een aardbeienallergie heeft. Let ook op kruisbesmetting in de keuken. Gebruik aparte snijplanken en keukengerei voor aardbeien en andere voedingsmiddelen. Let op: “Kan sporen bevatten van…” duidt op risico op kruisbesmetting.
Is het mogelijk om een aardbeienallergie te ontgroeien?
Ja, het is mogelijk om een aardbeienallergie te ontgroeien, vooral bij kinderen. Veel kinderen ontgroeien hun voedselallergieën na verloop van tijd, naarmate hun immuunsysteem zich verder ontwikkelt. Het is echter belangrijk om dit niet zelf te testen, maar om dit onder toezicht van een allergoloog te laten gebeuren. De allergoloog kan periodiek testen uitvoeren om te bepalen of de allergie is verdwenen. Het is cruciaal om nooit zelfstandig aardbeien te introduceren zonder medisch advies, vanwege het risico op een ernstige allergische reactie.
Wat moet ik doen als ik per ongeluk aardbeien heb gegeten en een allergische reactie krijg?
De aanpak hangt af van de ernst van de reactie. Bij milde symptomen, zoals huiduitslag of jeuk, kan een antihistaminicum verlichting bieden. Het is belangrijk om de symptomen nauwlettend in de gaten te houden. Bij ernstige symptomen, zoals ademhalingsproblemen, zwelling van de keel, duizeligheid of bewustzijnsverlies, is het essentieel om onmiddellijk medische hulp te zoeken. Gebruik indien voorgeschreven een adrenaline-auto-injector (EpiPen) en bel direct 112. Zelfs na het gebruik van een EpiPen is het noodzakelijk om naar het ziekenhuis te gaan, omdat de symptomen kunnen terugkeren.
Zijn er manieren om een allergische reactie op aardbeien te voorkomen, behalve het vermijden van aardbeien?
De meest effectieve manier om een allergische reactie op aardbeien te voorkomen, is door aardbeien en aardbeienproducten volledig te vermijden. Er wordt onderzoek gedaan naar immunotherapie voor voedselallergieën, waaronder aardbeienallergie, maar deze behandelingen zijn nog niet algemeen beschikbaar en bevinden zich in de onderzoeksfase. Een andere strategie kan zijn om te kijken naar de variëteit van de aardbei. Sommige mensen met een milde allergie verdragen mogelijk bepaalde variëteiten beter dan andere, maar dit moet altijd onder medisch toezicht worden getest. Het is cruciaal om met een arts of allergoloog te overleggen over mogelijke preventieve maatregelen en behandelingsopties.